Mikel Aramendi Martxelo Otamendi, Euskaldunon Egunkariaren zuzendaria. "Itxieraren aurkako erantzunaren izpiritua kudeatzen asmatu beharra daukagu denon artean"

Mikel Aramendi

Martxelo Otamendi, Euskaldunon Egunkariaren zuzendaria.
"Itxieraren aurkako erantzunaren izpiritua kudeatzen
asmatu beharra daukagu denon artean"
(Hika, 142zka. 2003ko martxoa)

Otsailaren 20ko lehen orduetan Entzutegi Nazionaleko Juan del Olmo epailearen aginduekin zetozen guardia zibilek Euskaldunon Egunkaria itxi zutenetik hilabetera, orduan atxilotuetako hiruk oraindik kartzelan jarraitzen dutenean eta itxitakoaren ordezko moduan ateratako Egunero lehendabizikoz 32 orrialderekin kaleratzen zen egunean hitz egin du hikak Martxelo Otamendi zuzendariarekin, Andoainen giltzatuta jarraitzen duen eraikinetik metro batzuetara. Gertatua, eta etorkizunerako iragarri daitekeena zen, jakina, hizpidea.

Zer balantze egiten duzu hilabete honetaz? Iraganean hitz egin behar al da Euskaldunon Egunkariaz?
MARTXELO OTAMENDI. Bai, nire ustez iraganean hitz egin behar da Egunkariaz. Atxilotuta, Goardia Zibilekin hemengo miaketak ikusten ari nintzenean eta ixteko agindua zutela esan zidatenean, pentsatu nuen neure baitan: "Egunkariarenak egin du!". Fisikoki, behintzat: hementxe ondoan daukagu eraikin osoa, itxita. Beste gauza bat da Egunkariren izpirituarena; nik fenix hegaztia, bere errautsetatik berriro sortzen zen harena aipatu ohi izan dut, eta mundu guztiak nola edo hala horri heldu diola ematen du: bada izpiritu eta kemen bat, Egunkaria egitera eraman gintuena, eta horrek, gaurkotuta eta garai berrietara egokituta, iraun behar luke.

Balantzeari dagokionez, lehenik esan behar gure jendeak hurrengo egunean Egunero izeneko egunkari bat kalean ipintzeko gaitasuna izan zuela, beldur guztien gainetik. Izan ere, haren aurka ere joko zuten beldurrik bazen, nahiz eta gero horrela ez gertatu, eta badakit pare bat egun geroago Entzutegi Nazionalak aditzera eman zutela ez zuela horren kontra jotzeko. Niri, atxilotuta nengoen bitartean, Egunerogatik galdezka hasi zitzaizkidan guardia zibilak; nik ez nekien gure jendea Egunero kaleratzen ari zenik, eta Tolosaldean ateratzen zen Egunero zer zen esplikatzen aritu nintzaien; gero konturatu nintzen ez zitzaizkidala Tolosaldeko Egunero horretaz galdezka ari, baizik eta gure lankideek, presidentea, kontseilari-ordezkaria, kontseiluko idazkaria eta zuzendaria atxilotuta egon arren, kaleratzeko gauza izan ziren egunkariaz.

Hilabete honetan 32 orrialdetara iritsi gara, ez zaigu egunkaria egiten ahaztu; baina ezintasun material handiak dauzkagu: orain arte teletiporik gabe ibili gara, sare bat lortzeko ezintasun gorriekin... Gustura gaude jendeak egin duen horrekin, baina iraganean hitz egin behar da Egunkariaz. Beste gauza bat da egunkari horren izpiritua, gogoa, kemena, sasoia...

Noraino zen esperagarria Egunkariari gertatu zaiona?
M.O. Bazebiltzan azkeneko urte hauetan bolo asko, behin edo behin denok entzun ahal izan ditugunak, baina egia esan Egunkaria ez zegoen oso ondo situatuta zurrumurru horietan. Ez zegoen rankingaren goreneko lekuetan, errespetuz hemen aipatuko ez ditudan beste batzuk bezain goian ez behintzat; zerrenda horretan, bazeuden beste hainbat gu baino lehenago. Baina atxilotu bezperan, Azpeitian hitzaldi bat ematea tokatu zitzaidan eta hitzaldian egon zen batek esan zidan bi tipo susmagarri zebiltzala inguruan; eta Azpeititik itzultzerakoan garbi konturatu nintzen, orduan bertan, baneramala auto bat aurrean eta bestea atzean ibilbide osoan nirekin zetozenak. Hala ere ez zitzaidan burutik pasa etxeko atea modu berezi batez ixtea edo etxe inguruan norbait ote zebilen begira aritzea. Neure inkonszientziagatik izango da beharbada, baina ez nuen espero inolaz ere atxilotuko gintuztenik, ez Egunkaria itxiko zigutenik, eta are gutxiago oraindik torturatuko gintuztenik. Madrilera nindoala ere, ni seguru nindoan ez nindutela torturatuko: egunkari bateko zuzendaria...

Zergatik tokatu zaio orduan Egunakariari?
M.O. Nik uste dut, Egunkariaren kasuarekin, Madrileko estamentu batzuek edo estatuaren organo batzuek erakutsi eta irudikatu nahi izan dutela zenbateraino dauden prest gauzak egiteko. Orokorrean, autodeterminazioaren edota autogobernuaren bidetik abiatzeko tentaldian egon daitekeen mundu politikoari helarazi nahi izan dioten mezua izan da: "hemen ez da inor libratzen, eta ikus dezazuen zer egiteko prest gauden, Egunkaria itxi egingo dugu eta, kolpe berean, Jakin, Argia, ikastolak eta Herri Irratia ukituko ditugu; gainera, staffeko batzuk torturatu egingo ditugu eta, gainerago, batzuk kalera bidaliko ditugu torturak jasan dituztela konta dezaten... Nik uste, ‘hemendik aurrera bide horretatik segitzen baduzue, hau da itxaron behar duzuena’ esanez abisu sendo bat izan dela.

Geroztiko zurrumurrua izan da hurrengo egunean guardia zibil talde bat Arantzazu ixtera abiatu zela Madriletik, eta Aranda inguruan zirenean buelta emanarazi zitzaiela norbaitek ezetz esan zuelako. Badakit zurrumurrua besterik ez dela, baina publikatuta egon behar du [hala da; ikus www.izaronews.org] eta ematen du Arantzazun ere interbenitzea oso serio aztertu zutela. Nire ustez, hau dena oso abisu serioa helarazteko modu bat izan da... Izan ere, bestela, Egunkaria, medio bezala, ez da izan estatuarentzat oso kezkagarria... Neuk, esate baterako, ETAri eginiko elkarrizketagatik izan ditudan bi auzi besterik ez ditut izan: bat jada itxita dagoena eta bestea, Mujika, UPNren zinegotziaren hilketagatik ireki zidatena eta ikuskizun dagoena...

Guk, bestalde, geure enpresa jardueran, gEure suministratzaile guztiei beti ordaindu diegu; seguritate sozialarekiko ordainketak ere beti zorrotz bete ditugu, beti epearen prorrogan, baina beti epearen barnean. Alde horretatik, ez seguritate sozialak, ez Gipuzkoako Diputazioak, ez beste edozeinek ezingo kexu agertu Egunkariaren aurka... Irekita dauden beste enpresa askorekin esan ezingo dutena, alegia.

Egunkariako atxilotuok torturatzea, beraz, informazioa ateratzeko baino gehiago eskarmentua emateko izango litzateke...
M.O. Nire kasuan behintzat lortu nahi zutena zen, alde batetik, kosta hala kosta sala nezala Egunkariako staffeko norbaitek ETArekiko loturak zituela. Eta, bestalde, nik ETAri eginiko hiru elkarrizketei buruzko informazioa. Epaileek beti onartu dute nik, lanbide sekretuagatik, beraiei horri buruzko informaziorik eman behar eza; interrogatorioetan ere, nik aldiro sekretu profesional hori aldarrikatzen nuen, eta orduan flexio gehiago egin eta irain gehiago jaso behar izaten nituen. Nire kasuan, beraz, bazuten nolabaiteko interes pertsonalik; esan zidaten: "Ya teníamos ganas de pillarte; ¡tanta televisión, tanta radio, tanta tertulia y tanta hostia!"

Madrilera neramaten bitartean, nik ez nuen espero torturatuko nindutenik; gainera, banekien Egin itxi zutenean ez zela horrelako tratamendurik izan. Seguru nengoen ez nindutela torturatuko. Gero jakin ahal izan dudanez, beste batzuk jada bidean oso modu gogorrean galdekatzen hasi ziren, baina ni, burutik sartu zidaten media batekin begiak itxita eraman ninduten arren (beste guztiak ere hala eraman zituztela uste dut), elkarrizketa arin batean joan nintzen, ez nuen interrogatoriorik izan bidean.

Torturarena izan da, ni han eta hemen egiten ari naizen salaketa hauek bezalakoak inolako problemarik gabe irentsi ditzakeela estatuak esateko modu bat. Txuleria bat eta erakuspen bat izan dela uste dut: "euskal klase politiko-mediatiko-kulturalak segitzen badu bide horretatik, hauxe da espero behar duena"; "Egunkariak bezala, kontzentzu bat bereganatzen duen gune bat sortzen bada, gune hori kolpatuko dugu".

Ezagutzen dituzu, noski, atxiloketa eta itxieraren ondorengo erreakzioak Euskal Herrian, Donostiako manifestazioa eta gainerakoak... Zer deritzozu erreakzio horretaz?
M.O. Kolpe horrek jende asko ukitu zuen (ikastolak, Herri Irratia, Jakin...) eta Donostiako manifestazioa Egunkariaren itxieraren aurkako erreakzioa izan zen, noski, baina nik uste bi fenomeno elkartu zirela. Alde batetik, jendea oso haserre zegoen Egunkaria itxi zutelako eta bazen kontzentzu bat Egunkariaren inguruan; baina beste aldetik, uste dut mobilizazio horretara jende asko bildu zela, erasoa Egunkariaren kontrakoa izatean, elkartzeko gune bat ematen zelako, normalean bestela elkarrekin topo egingo ez zukeen jendea manifestazio batean elkar zedin.

Bada herri honetan jende asko azken lau edo bost urte hauetan, bateko erasoak direla, bestekoak direla, oso haserre dagoena. Esango nuke horietako bakoitzak bere haserre partikularra eraman zuela mobilizazio hartara eta, gero, denek haserre komun bat zeramatela. Batzuek joango ziren Egin eta Egin Irratia itxi zituztelako; beste batzuek, torturatzen delako; beste batzuek, Ibarretxerengatik egundokoak esaten ari direlako tertulietan; beste batzuek, ikastolen kontra eta hezkuntza sistemaren kontrako erasoengatik... Haserre indibidual asko bildu zirela uste dut, Egunkariaren aurkako eraso batek manifestazio handi batean bil zitzakeenak. Han bazen, dudarik gabe, gure egunkaria begiratu ere egiten ez zuen jende asko, bestela askoz gehiago saltzen aritu beharko genuen... Ez zen, beraz, Egunkariaren kontrako eraso baten aurkakoa izan soil-soilik; gurea, guardasol edo aterpe polita izan zen norbera bere haserrearekin joan zedin eta, gero, Egunkariarenak sortutako haserre kolektiboarekin bat egin zezan.

Hor sortu zen izpiritu hori kudeatzen asmatu beharra daukagu denon artean. Horrek konfirmatzen du, bestalde, herri honetan, behin baino gehiagotan ikusi denez, askoz errazago biltzen garela eraso bati aurre egiteko eta ez zerbait sortzeko. Herri honetan dugun gaixotasun kronikoa dela ematen du: zerbait sortu behar denean ez gara ados jartzen sekula. Eta gero, hori estrategia politiko kontua den arren, badirudi Madrilek emandako abisuaren ondoren, kale manifestazioetatik haratago joan behar dela, beti ere modu demokratiko, baketsu eta irudimentsuan. Ezin dena da "aizu ez nazazu iraindu, ez nazazu jo" esanez geratzea, besteak esaten dizulako: "defenda zaitez, ring batean jotzeko gaudelako". Eta ringa berak ipintzen dizu, berak bultzatzen zaitu ringera eta bera hasten zaizu joka. Horren aurrean ezin dena da txoko batean kolpe guztiak jasotzen geratzea, "ez nazazu jo" esanez.

Uste dut hori politikaren alorrean planteatzea zaila dela, baina estatuaren estrategia hori garatzen ari direnak konturatzen badira hauek egin dezaketen gauza bakarra kalera ateratzea dela... Denuntziaz aparte, eta Konstituzionalean edo Europako Giza Eskubideen Epaitegiaren edota Nazioarteko Epaitegi berri horren aurrean emandako erantzun legalaz aparte, beste erantzun batzuk eman behar direla uste dut.

Gaur da eguna, esate baterako, euskal polizia nigana oraindik etorri ez dena torturen gainean galdetzera, ez modu ofizialean, ezin dutelako, baina ezta ere modu ofiziosoan. Eta horrenbesteko kezka badago gure torturen inguruan, gutxienez etorri beharko lukete galdetzera, modu ofiziosoan: "aizu, etzazu zabaldu, baina ikerketa bat egiten ari gara eta jakin nahi genuke ze apodo erabiltzen zituzten, beste kasu batzuekin kontrastatu nahi genukeelako, eta halakoren batean beharbada fiskalen bati pasako diogu, edo forenseren batekin hitz egingo dugu..." Mundu guztiak animatzen nau eta eskerrak ematen dizkit egin dudan salaketagatik, eta mundu guztia agertzen da ados egin dudan salaketarekin; daukadan beldurra da gero bakar-bakarrik geratuko naizela eta jipoi judizial guztiak niretzat izango direla...

Erantzun horren osagai funtsezkoa da, dudarik gabe, Euskaldunon Egunkariaren hutsunea beteko duen beste egunkari oso bat plazaratzea. Miren Azkarate sailburuak birritan aipatu du egunkari berria beste era batekoa izan beharko lukeela, zabalagoa, horrek berak blindaje bat emango omen liokeelako... Zabaltasuna al zen Egunkariaren arazoetako bat?
M.O. Gauden egoera honetan, oso edukatua, oso eskolapioa izatera behartuta nago. Zabaltasunaz ari direnek, izan ere hain inkonmensurablea den kontzeptua, argitu behar dute zer den zabaltasuna, zein den zabaltasunaren dekalogoa, eta gainera ipini beharko lizkigukete geure inguruko kioskoan, ez Cape Townen, zeintzuk diren zabaltasunaren ereduak. Eta hartara jakingo genuke zertaz ari garen. Bestela, zuretzat Egunkaria sekula ez zen aski zabala izango eta niretzat nahiko zabala izan da. Beraz, konkreta dezagun zein den zabaltasunaren dekalogoa eta eredua; orduan jakingo dugu batzuk eta besteak zabaltasunaz ari garenean zer esan nahi dugun.

Itxi gintuzteneko aste horretan, Egunkarian F. Savater eta Imanol Lartzabal elkarrizketatu genituen, itxi gintuzteneko egun berean azken hau. Halaxe esplikatu nien epaileari eta guardia zibilei; hauen kasuan, esplikatzen nien bakoitzean, flexioak egitea tokatzen zitzaidan; epaileak ez, esplikazio guztia agoantatu zidan, hori bai Imanol nor den jakinarazi behar izan nion: kantari bat zela, Euskal Herria utzi zuena pintada mehatxagarri batzuk azaldu zirelako eta... Eta ondorengo astebururako prest geneukan Manolo Huertasekiko elkarrizketa, argitaratu gabe geratu behar izan zuena. Hori ez da Egunkariaren bataz bestekoa, baina jar iezadazu aste horretan target hori erakuts dezakeen euskal komunikabidea... Batzuek dioten bezala filoetarrak izateko... Baina hala ere, halako batzuen ustez, eta ez bakarrik PSOE edo PP-koen ustez baizik euskaltzale eta abertzale batzuen ustez, ez genuen behar adinako zabaltasunik.

Defini dezatela beraz, lehenik, zer den zabaltasuna, zein den zabaltasunaren dekalogoa eta eredua. Hori da ahoratzen zaidan erantzunik poligth-ena. Izan ere, hortik aurrera berotu egin naiteke eta... ez da garai aproposa.

Ez ote gara berriro Egunkariaren oinordeko horren eduki guztia politika hutsezkoa izan behar balu bezala eztabaidatzen hasi, Egunkaria beraren sorrera-prozesuan gertatu zen bezalatsu?
M.O. Baina zeinek tratatu du Egunkariak baino hobeto Ibarretxe plana? Zeinek jarri zuen ingelesez Ibarretxe planaren bertsioa, Jaurlaritzak eta EAJk berak baino lehenago? Zeinek ipini ditu EAJko elkarrizketatuak ingelez Interneten? Zabaltasun demanda egiten diguten horiekin, gu aritu gara beraien alderdiak egiten ez zuena egiten. Ibarretxe planaren ingelesezko bertsioa (Jaurlaritzak itzularazia, ez guk, dena esateko) guk ipini genuen Interneten; eta joan den abuztuaz geroztik Egunkarian egin diren elkarrizketa politiko handi guztiak guk ordainduta itzuli dira ingelesera Internet argitaratzeko. Uste dut zabaltasunaren aitzakiarekin batzuek planteatzen ari direna Egunkariaren osaketa, jabetza eta kudeaketa dela. Eta hor dagoela benetako gakoa, esango nuke; eta horregatik jendeari esan behar zaiona da lastoa kendu eta bihiaz eztabaidatzen hasteko. Uste dut zabaltasunari dagokionean oso gutxi esan dezaketela. Guk nahi ez duguna da zabaltasunagatik egunkari inpersonal bat egitea, inori inolako kritikarik egingo ez diona.

Adibide bat jartzeagatik: oraintsu ertzainek Bittor Hidalgo atxilotu zutenean gertatua [oraintsu hikan ere kolaboratzaile izan dugun euskaltzale ezagun hau ertzain patruila batek atxilotu zuen Donostian, haiei euskaraz egiten enpeinatzeagatik, eta gero Egunkarian salatu zuen gertatua]. Zer egin beharko luke egunkari zabal horrek Hidalgoren kasuan? Berririk ez eman? Ez dadila antolatu presio mediatiko bat norbaitek Ertzaintzan esan dezan ez dela posible hogei urte pasa eta gero euskaldun bat euskaraz hitz egiteagatik atxilotzen duten ertzainak edukitzea? Zein dira zabalak, hori aipatu ere egin ez duten irrati-telebistak? Imajina ezazu Katalunian ze eskandalu sutuko litzatekeen horrelakorik gertatuko balitz... Zein da, beraz, egunkari zabalaren eredua: hori kritikatuko ez duena eta albiste hori gai propiotzat hartu eta jarraipen informatiboa egingo ez diona? Izan ere, M. Sanzek horrelakorik egingo balu... Foruzainek atxilotzen badute norbait euskaraz egiteagatik Iruñean, EAEn muntatzen den eskandalua kristorena da, eta pasako lituzkete hiru egun irrati-telebista publikoetan Sanzi egurra ematen. Hori bera hemen gertatzen denean, ordea, egunkari zabal horrek isildu egin behar ote luke? Horregatik eskatzen dut nik dekalogo bat, ea bertan ipintzen duten "ezingo zaio kritikarik egin Ertzaintzari"; edo "ezingo da insinuatu ere egin hemen torturak gertatzen ari direnik"...

M. Azkaratek, agi denez, egunkari berriaren blindajearekin uztartzen du zabaltasun hori, hartara orain artekoak ez bezalako bermeak izango omen lituzkeelako...
M.O. Estatuak suntsitu nahi duen kultur egitura, zabaltasunarekin, eta ez benetako blindaje batekin, blindatuko dutela pentsatzea ere... Benetako blindajea litzateke goiz hartan hona 200 ertzain ekarri eta Guardia Zibilaren operatiboa disolbitzea. Hori eromena dela? Ipin dezatela orduan beste alternatiba bat!

Baina, adibidez, egia bada Arantzazuri buruz argitaratu zena, ze blindaje mota eman diezaiokete hari ere? Beste superior berri bat ipintzea eta autodeterminazioaren alde edo presoen alde hitza ateratzen duen praileren bat isilaraztea? Hori ez da blindajea. Benetako blindajea beste gauza da; gure kasuan, adibidez, Madrilera garamatzatenean ertzainen kontrol bat ipini eta gu auto haietatik gu askatzea izango zen. Badakit hori zientzia-fikzioa dela gure herrian, eta gainera haien probokazioan erortzea ere izan daitekeela, baina benetako blindajea hori da. Bestea, aitzakia besterik ez da.



Mikel Aramendi Martxelo Otamendi, Euskaldunon Egunkariaren zuzendaria. "Itxieraren aurkako erantzunaren izpiritua kudeatzen asmatu beharra daukagu denon artean" (Hika, 142zka. 2003ko martxoa) Otsailaren 20ko lehen orduetan Entzutegi Nazionaleko Juan del Olmo epailearen aginduekin zetozen guardia zibilek Euskaldunon Egunkaria itxi zutenetik hilabetera, orduan atxilotuetako hiruk oraindik kartzelan jarraitzen dutenean eta itxitakoaren ordezko moduan ateratako Egunero lehendabizikoz 32 orrialderekin kaleratzen zen egunean hitz egin du hikak Martxelo Otamendi zuzendariarekin, Andoainen giltzatuta jarraitzen duen eraikinetik metro batzuetara. Gertatua, eta etorkizunerako iragarri daitekeena zen, jakina, hizpidea. Zer balantze egiten duzu hilabete honetaz? Iraganean hitz egin behar al da Euskaldunon Egunkariaz? MARTXELO OTAMENDI. Bai, nire ustez iraganean hitz egin behar da Egunkariaz. Atxilotuta, Goardia Zibilekin hemengo miaketak ikusten ari nintzenean eta ixteko agindua zutela esan zidatenean, pentsatu nuen neure baitan: "Egunkariarenak egin du!". Fisikoki, behintzat: hementxe ondoan daukagu eraikin osoa, itxita. Beste gauza bat da Egunkariren izpirituarena; nik fenix hegaztia, bere errautsetatik berriro sortzen zen harena aipatu ohi izan dut, eta mundu guztiak nola edo hala horri heldu diola ematen du: bada izpiritu eta kemen bat, Egunkaria egitera eraman gintuena, eta horrek, gaurkotuta eta garai berrietara egokituta, iraun behar luke. Balantzeari dagokionez, lehenik esan behar gure jendeak hurrengo egunean Egunero izeneko egunkari bat kalean ipintzeko gaitasuna izan zuela, beldur guztien gainetik. Izan ere, haren aurka ere joko zuten beldurrik bazen, nahiz eta gero horrela ez gertatu, eta badakit pare bat egun geroago Entzutegi Nazionalak aditzera eman zutela ez zuela horren kontra jotzeko. Niri, atxilotuta nengoen bitartean, Egunerogatik galdezka hasi zitzaizkidan guardia zibilak; nik ez nekien gure jendea Egunero kaleratzen ari zenik, eta Tolosaldean ateratzen zen Egunero zer zen esplikatzen aritu nintzaien; gero konturatu nintzen ez zitzaizkidala Tolosaldeko Egunero horretaz galdezka ari, baizik eta gure lankideek, presidentea, kontseilari-ordezkaria, kontseiluko idazkaria eta zuzendaria atxilotuta egon arren, kaleratzeko gauza izan ziren egunkariaz. Hilabete honetan 32 orrialdetara iritsi gara, ez zaigu egunkaria egiten ahaztu; baina ezintasun material handiak dauzkagu: orain arte teletiporik gabe ibili gara, sare bat lortzeko ezintasun gorriekin... Gustura gaude jendeak egin duen horrekin, baina iraganean hitz egin behar da Egunkariaz. Beste gauza bat da egunkari horren izpiritua, gogoa, kemena, sasoia... Noraino zen esperagarria Egunkariari gertatu zaiona? M.O. Bazebiltzan azkeneko urte hauetan bolo asko, behin edo behin denok entzun ahal izan ditugunak, baina egia esan Egunkaria ez zegoen oso ondo situatuta zurrumurru horietan. Ez zegoen rankingaren goreneko lekuetan, errespetuz hemen aipatuko ez ditudan beste batzuk bezain goian ez behintzat; zerrenda horretan, bazeuden beste hainbat gu baino lehenago. Baina atxilotu bezperan, Azpeitian hitzaldi bat ematea tokatu zitzaidan eta hitzaldian egon zen batek esan zidan bi tipo susmagarri zebiltzala inguruan; eta Azpeititik itzultzerakoan garbi konturatu nintzen, orduan bertan, baneramala auto bat aurrean eta bestea atzean ibilbide osoan nirekin zetozenak. Hala ere ez zitzaidan burutik pasa etxeko atea modu berezi batez ixtea edo etxe inguruan norbait ote zebilen begira aritzea. Neure inkonszientziagatik izango da beharbada, baina ez nuen espero inolaz ere atxilotuko gintuztenik, ez Egunkaria itxiko zigutenik, eta are gutxiago oraindik torturatuko gintuztenik. Madrilera nindoala ere, ni seguru nindoan ez nindutela torturatuko: egunkari bateko zuzendaria... *Zergatik tokatu zaio orduan Egunakariari?* M.O. Nik uste dut, Egunkariaren kasuarekin, Madrileko estamentu batzuek edo estatuaren organo batzuek erakutsi eta irudikatu nahi izan dutela zenbateraino dauden prest gauzak egiteko. Orokorrean, autodeterminazioaren edota autogobernuaren bidetik abiatzeko tentaldian egon daitekeen mundu politikoari helarazi nahi izan dioten mezua izan da: "hemen ez da inor libratzen, eta ikus dezazuen zer egiteko prest gauden, Egunkaria itxi egingo dugu eta, kolpe berean, Jakin, Argia, ikastolak eta Herri Irratia ukituko ditugu; gainera, staffeko batzuk torturatu egingo ditugu eta, gainerago, batzuk kalera bidaliko ditugu torturak jasan dituztela konta dezaten... Nik uste, ‘hemendik aurrera bide horretatik segitzen baduzue, hau da itxaron behar duzuena’ esanez abisu sendo bat izan dela. Geroztiko zurrumurrua izan da hurrengo egunean guardia zibil talde bat Arantzazu ixtera abiatu zela Madriletik, eta Aranda inguruan zirenean buelta emanarazi zitzaiela norbaitek ezetz esan zuelako. Badakit zurrumurrua besterik ez dela, baina publikatuta egon behar du [hala da; ikus www.izaronews.org] eta ematen du Arantzazun ere interbenitzea oso serio aztertu zutela. Nire ustez, hau dena oso abisu serioa helarazteko modu bat izan da... Izan ere, bestela, Egunkaria, medio bezala, ez da izan estatuarentzat oso kezkagarria... Neuk, esate baterako, ETAri eginiko elkarrizketagatik izan ditudan bi auzi besterik ez ditut izan: bat jada itxita dagoena eta bestea, Mujika, UPNren zinegotziaren hilketagatik ireki zidatena eta ikuskizun dagoena... Guk, bestalde, geure enpresa jardueran, gEure suministratzaile guztiei beti ordaindu diegu; seguritate sozialarekiko ordainketak ere beti zorrotz bete ditugu, beti epearen prorrogan, baina beti epearen barnean. Alde horretatik, ez seguritate sozialak, ez Gipuzkoako Diputazioak, ez beste edozeinek ezingo kexu agertu Egunkariaren aurka... Irekita dauden beste enpresa askorekin esan ezingo dutena, alegia. Egunkariako atxilotuok torturatzea, beraz, informazioa ateratzeko baino gehiago eskarmentua emateko izango litzateke... M.O. Nire kasuan behintzat lortu nahi zutena zen, alde batetik, kosta hala kosta sala nezala Egunkariako staffeko norbaitek ETArekiko loturak zituela. Eta, bestalde, nik ETAri eginiko hiru elkarrizketei buruzko informazioa. Epaileek beti onartu dute nik, lanbide sekretuagatik, beraiei horri buruzko informaziorik eman behar eza; interrogatorioetan ere, nik aldiro sekretu profesional hori aldarrikatzen nuen, eta orduan flexio gehiago egin eta irain gehiago jaso behar izaten nituen. Nire kasuan, beraz, bazuten nolabaiteko interes pertsonalik; esan zidaten: "Ya teníamos ganas de pillarte; ¡tanta televisión, tanta radio, tanta tertulia y tanta hostia!" Madrilera neramaten bitartean, nik ez nuen espero torturatuko nindutenik; gainera, banekien Egin itxi zutenean ez zela horrelako tratamendurik izan. Seguru nengoen ez nindutela torturatuko. Gero jakin ahal izan dudanez, beste batzuk jada bidean oso modu gogorrean galdekatzen hasi ziren, baina ni, burutik sartu zidaten media batekin begiak itxita eraman ninduten arren (beste guztiak ere hala eraman zituztela uste dut), elkarrizketa arin batean joan nintzen, ez nuen interrogatoriorik izan bidean. Torturarena izan da, ni han eta hemen egiten ari naizen salaketa hauek bezalakoak inolako problemarik gabe irentsi ditzakeela estatuak esateko modu bat. Txuleria bat eta erakuspen bat izan dela uste dut: "euskal klase politiko-mediatiko-kulturalak segitzen badu bide horretatik, hauxe da espero behar duena"; "Egunkariak bezala, kontzentzu bat bereganatzen duen gune bat sortzen bada, gune hori kolpatuko dugu". Ezagutzen dituzu, noski, atxiloketa eta itxieraren ondorengo erreakzioak Euskal Herrian, Donostiako manifestazioa eta gainerakoak... Zer deritzozu erreakzio horretaz? M.O. Kolpe horrek jende asko ukitu zuen (ikastolak, Herri Irratia, Jakin...) eta Donostiako manifestazioa Egunkariaren itxieraren aurkako erreakzioa izan zen, noski, baina nik uste bi fenomeno elkartu zirela. Alde batetik, jendea oso haserre zegoen Egunkaria itxi zutelako eta bazen kontzentzu bat Egunkariaren inguruan; baina beste aldetik, uste dut mobilizazio horretara jende asko bildu zela, erasoa Egunkariaren kontrakoa izatean, elkartzeko gune bat ematen zelako, normalean bestela elkarrekin topo egingo ez zukeen jendea manifestazio batean elkar zedin. Bada herri honetan jende asko azken lau edo bost urte hauetan, bateko erasoak direla, bestekoak direla, oso haserre dagoena. Esango nuke horietako bakoitzak bere haserre partikularra eraman zuela mobilizazio hartara eta, gero, denek haserre komun bat zeramatela. Batzuek joango ziren Egin eta Egin Irratia itxi zituztelako; beste batzuek, torturatzen delako; beste batzuek, Ibarretxerengatik egundokoak esaten ari direlako tertulietan; beste batzuek, ikastolen kontra eta hezkuntza sistemaren kontrako erasoengatik... Haserre indibidual asko bildu zirela uste dut, Egunkariaren aurkako eraso batek manifestazio handi batean bil zitzakeenak. Han bazen, dudarik gabe, gure egunkaria begiratu ere egiten ez zuen jende asko, bestela askoz gehiago saltzen aritu beharko genuen... Ez zen, beraz, Egunkariaren kontrako eraso baten aurkakoa izan soil-soilik; gurea, guardasol edo aterpe polita izan zen norbera bere haserrearekin joan zedin eta, gero, Egunkariarenak sortutako haserre kolektiboarekin bat egin zezan. Hor sortu zen izpiritu hori kudeatzen asmatu beharra daukagu denon artean. Horrek konfirmatzen du, bestalde, herri honetan, behin baino gehiagotan ikusi denez, askoz errazago biltzen garela eraso bati aurre egiteko eta ez zerbait sortzeko. Herri honetan dugun gaixotasun kronikoa dela ematen du: zerbait sortu behar denean ez gara ados jartzen sekula. Eta gero, hori estrategia politiko kontua den arren, badirudi Madrilek emandako abisuaren ondoren, kale manifestazioetatik haratago joan behar dela, beti ere modu demokratiko, baketsu eta irudimentsuan. Ezin dena da "aizu ez nazazu iraindu, ez nazazu jo" esanez geratzea, besteak esaten dizulako: "defenda zaitez, ring batean jotzeko gaudelako". Eta ringa berak ipintzen dizu, berak bultzatzen zaitu ringera eta bera hasten zaizu joka. Horren aurrean ezin dena da txoko batean kolpe guztiak jasotzen geratzea, "ez nazazu jo" esanez. Uste dut hori politikaren alorrean planteatzea zaila dela, baina estatuaren estrategia hori garatzen ari direnak konturatzen badira hauek egin dezaketen gauza bakarra kalera ateratzea dela... Denuntziaz aparte, eta Konstituzionalean edo Europako Giza Eskubideen Epaitegiaren edota Nazioarteko Epaitegi berri horren aurrean emandako erantzun legalaz aparte, beste erantzun batzuk eman behar direla uste dut. Gaur da eguna, esate baterako, euskal polizia nigana oraindik etorri ez dena torturen gainean galdetzera, ez modu ofizialean, ezin dutelako, baina ezta ere modu ofiziosoan. Eta horrenbesteko kezka badago gure torturen inguruan, gutxienez etorri beharko lukete galdetzera, modu ofiziosoan: "aizu, etzazu zabaldu, baina ikerketa bat egiten ari gara eta jakin nahi genuke ze apodo erabiltzen zituzten, beste kasu batzuekin kontrastatu nahi genukeelako, eta halakoren batean beharbada fiskalen bati pasako diogu, edo forenseren batekin hitz egingo dugu..." Mundu guztiak animatzen nau eta eskerrak ematen dizkit egin dudan salaketagatik, eta mundu guztia agertzen da ados egin dudan salaketarekin; daukadan beldurra da gero bakar-bakarrik geratuko naizela eta jipoi judizial guztiak niretzat izango direla... Erantzun horren osagai funtsezkoa da, dudarik gabe, Euskaldunon Egunkariaren hutsunea beteko duen beste egunkari oso bat plazaratzea. Miren Azkarate sailburuak birritan aipatu du egunkari berria beste era batekoa izan beharko lukeela, zabalagoa, horrek berak blindaje bat emango omen liokeelako... Zabaltasuna al zen Egunkariaren arazoetako bat? M.O. Gauden egoera honetan, oso edukatua, oso eskolapioa izatera behartuta nago. Zabaltasunaz ari direnek, izan ere hain inkonmensurablea den kontzeptua, argitu behar dute zer den zabaltasuna, zein den zabaltasunaren dekalogoa, eta gainera ipini beharko lizkigukete geure inguruko kioskoan, ez Cape Townen, zeintzuk diren zabaltasunaren ereduak. Eta hartara jakingo genuke zertaz ari garen. Bestela, zuretzat Egunkaria sekula ez zen aski zabala izango eta niretzat nahiko zabala izan da. Beraz, konkreta dezagun zein den zabaltasunaren dekalogoa eta eredua; orduan jakingo dugu batzuk eta besteak zabaltasunaz ari garenean zer esan nahi dugun. Itxi gintuzteneko aste horretan, Egunkarian F. Savater eta Imanol Lartzabal elkarrizketatu genituen, itxi gintuzteneko egun berean azken hau. Halaxe esplikatu nien epaileari eta guardia zibilei; hauen kasuan, esplikatzen nien bakoitzean, flexioak egitea tokatzen zitzaidan; epaileak ez, esplikazio guztia agoantatu zidan, hori bai Imanol nor den jakinarazi behar izan nion: kantari bat zela, Euskal Herria utzi zuena pintada mehatxagarri batzuk azaldu zirelako eta... Eta ondorengo astebururako prest geneukan Manolo Huertasekiko elkarrizketa, argitaratu gabe geratu behar izan zuena. Hori ez da Egunkariaren bataz bestekoa, baina jar iezadazu aste horretan target hori erakuts dezakeen euskal komunikabidea... Batzuek dioten bezala filoetarrak izateko... Baina hala ere, halako batzuen ustez, eta ez bakarrik PSOE edo PP-koen ustez baizik euskaltzale eta abertzale batzuen ustez, ez genuen behar adinako zabaltasunik. Defini dezatela beraz, lehenik, zer den zabaltasuna, zein den zabaltasunaren dekalogoa eta eredua. Hori da ahoratzen zaidan erantzunik poligth-ena. Izan ere, hortik aurrera berotu egin naiteke eta... ez da garai aproposa. Ez ote gara berriro Egunkariaren oinordeko horren eduki guztia politika hutsezkoa izan behar balu bezala eztabaidatzen hasi, Egunkaria beraren sorrera-prozesuan gertatu zen bezalatsu? M.O. Baina zeinek tratatu du Egunkariak baino hobeto Ibarretxe plana? Zeinek jarri zuen ingelesez Ibarretxe planaren bertsioa, Jaurlaritzak eta EAJk berak baino lehenago? Zeinek ipini ditu EAJko elkarrizketatuak ingelez Interneten? Zabaltasun demanda egiten diguten horiekin, gu aritu gara beraien alderdiak egiten ez zuena egiten. Ibarretxe planaren ingelesezko bertsioa (Jaurlaritzak itzularazia, ez guk, dena esateko) guk ipini genuen Interneten; eta joan den abuztuaz geroztik Egunkarian egin diren elkarrizketa politiko handi guztiak guk ordainduta itzuli dira ingelesera Internet argitaratzeko. Uste dut zabaltasunaren aitzakiarekin batzuek planteatzen ari direna Egunkariaren osaketa, jabetza eta kudeaketa dela. Eta hor dagoela benetako gakoa, esango nuke; eta horregatik jendeari esan behar zaiona da lastoa kendu eta bihiaz eztabaidatzen hasteko. Uste dut zabaltasunari dagokionean oso gutxi esan dezaketela. Guk nahi ez duguna da zabaltasunagatik egunkari inpersonal bat egitea, inori inolako kritikarik egingo ez diona. Adibide bat jartzeagatik: oraintsu ertzainek Bittor Hidalgo atxilotu zutenean gertatua [oraintsu hikan ere kolaboratzaile izan dugun euskaltzale ezagun hau ertzain patruila batek atxilotu zuen Donostian, haiei euskaraz egiten enpeinatzeagatik, eta gero Egunkarian salatu zuen gertatua]. Zer egin beharko luke egunkari zabal horrek Hidalgoren kasuan? Berririk ez eman? Ez dadila antolatu presio mediatiko bat norbaitek Ertzaintzan esan dezan ez dela posible hogei urte pasa eta gero euskaldun bat euskaraz hitz egiteagatik atxilotzen duten ertzainak edukitzea? Zein dira zabalak, hori aipatu ere egin ez duten irrati-telebistak? Imajina ezazu Katalunian ze eskandalu sutuko litzatekeen horrelakorik gertatuko balitz... Zein da, beraz, egunkari zabalaren eredua: hori kritikatuko ez duena eta albiste hori gai propiotzat hartu eta jarraipen informatiboa egingo ez diona? Izan ere, M. Sanzek horrelakorik egingo balu... Foruzainek atxilotzen badute norbait euskaraz egiteagatik Iruñean, EAEn muntatzen den eskandalua kristorena da, eta pasako lituzkete hiru egun irrati-telebista publikoetan Sanzi egurra ematen. Hori bera hemen gertatzen denean, ordea, egunkari zabal horrek isildu egin behar ote luke? Horregatik eskatzen dut nik dekalogo bat, ea bertan ipintzen duten "ezingo zaio kritikarik egin Ertzaintzari"; edo "ezingo da insinuatu ere egin hemen torturak gertatzen ari direnik"... M. Azkaratek, agi denez, egunkari berriaren blindajearekin uztartzen du zabaltasun hori, hartara orain artekoak ez bezalako bermeak izango omen lituzkeelako... M.O. Estatuak suntsitu nahi duen kultur egitura, zabaltasunarekin, eta ez benetako blindaje batekin, blindatuko dutela pentsatzea ere... Benetako blindajea litzateke goiz hartan hona 200 ertzain ekarri eta Guardia Zibilaren operatiboa disolbitzea. Hori eromena dela? Ipin dezatela orduan beste alternatiba bat! Baina, adibidez, egia bada Arantzazuri buruz argitaratu zena, ze blindaje mota eman diezaiokete hari ere? Beste superior berri bat ipintzea eta autodeterminazioaren alde edo presoen alde hitza ateratzen duen praileren bat isilaraztea? Hori ez da blindajea. Benetako blindajea beste gauza da; gure kasuan, adibidez, Madrilera garamatzatenean ertzainen kontrol bat ipini eta gu auto haietatik gu askatzea izango zen. Badakit hori zientzia-fikzioa dela gure herrian, eta gainera haien probokazioan erortzea ere izan daitekeela, baina benetako blindajea hori da. Bestea, aitzakia besterik ez da.